Vruchtbaarheid van jongens met kanker behouden

Door de behandeling van kanker worden niet alleen de kankercellen gedood maar vaak ook de spermatogoniale stamcellen in de bal (testis), welke zich normaal ontwikkelen tot zaadcellen. Hierdoor zijn deze jongens niet meer in staat om zaadcellen te produceren. Voor volwassen kankerpatiënten bestaat de mogelijkheid om, voordat zij chemotherapie ondergaan, zaadcellen in te vriezen, die vervolgens later gebruikt kunnen worden voor kunstmatige bevruchting. Dit is echter niet mogelijk bij prepuberale jongens omdat zij nog geen sperma produceren.  

Recent is bij muizen aangetoond dat spermatogoniale stamcellen succesvol ingevroren en vermenigvuldigd kunnen worden. Vervolgens kunnen deze cellen worden getransplanteerd naar de testis, waardoor onvruchtbare muizen weer vruchtbaar worden. Indien dit ook bij mensen zou lukken, zou dat een manier kunnen zijn om de vruchtbaarheid van jonge jongens met kanker veilig te kunnen stellen. Aan deze vertaling van dier naar mens wordt gewerkt in het Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde van het AMC.  
Omdat het aantal spermatogoniale stamcellen in een klein testisbiopt niet genoeg is om een hele volwassen testis te voorzien van stamcellen, is vermenigvuldiging van spermatogoniale stamcellen in het laboratorium van enorm belang. Het doel is daarom om allereerst een kweeksysteem te ontwikkelen waarmee we menselijke spermatogoniale stamcellen kunnen vermenigvuldigen.  

Het vervolg

Voor het ontwikkelen van een kweeksysteem om spermatogoniale stamcellen te vermenigvuldigen zijn testisbiopten gebruikt van zes mannen met prostaatkanker die hun testis hebben gedoneerd voor onderzoek. Uit deze testis is een mix van cellen geïsoleerd en deze is in kweek gebracht. Vervolgens is er aangetoond dat er stamcellen aanwezig zijn in deze mix van cellen. De cellen konden lange tijd in kweek gehouden worden. Het aantal cellen nam exponentieel toe en de spermatogoniale stamcellen gingen niet verloren. Op dit moment wordt er bepaald of er ook functionele spermatogoniale stamcellen in kweek blijven en of deze ook zijn toegenomen in aantal. Dit zou een belangrijke stap voorwaarts zijn naar de klinische toepassing van deze techniek voor jonge jongens met kanker. 

Conclusie 

In dit project is er onderzoek gedaan naar manieren om spermatogoniale stamcellen in kweek te vermenigvuldigen uit een zaadbalbiopt, zodat er genoeg stamcellen zijn voor toepassing in een toekomstige autotransplantatie therapie. Er is een kweeksysteem ontwikkeld waarbij het aantal spermatogoniale stamcellen met meer dan 18.000-voud kunnen laten toenemen gedurende een kweek van 64 dagen. Op basis van dierexperimentele studies zou dit meer dan voldoende moeten zijn voor een succesvolle transplantatie. Er ontstaan ook groepen van cellen in kweek die de eigenschap hebben tot andere celtypen uit te kunnen groeien.  

Verder is er aangetoond dat eventuele leukemiecellen, die in het biopt aanwezig kunnen zijn, tijdens de kweek niet kunnen overleven. Daarmee is de kans op herintroductie van de kanker bij autotransplantatie van gekweekte spermatogoniale stamcellen verwaarloosbaar.  

Ook is er een retrospectieve enquête gehouden onder ouders van kinderen die voor kanker zijn behandeld en hen is gevraagd of ze voor deze mogelijke autotransplantatie therapie een zaadbalbiopt van hun zoon zouden hebben laten invriezen als ze ten tijde van diagnose over deze mogelijkheid waren geïnformeerd. Van de ouders zou 54% een zaadbalbiopt hebben laten invriezen als ze bij diagnose over deze mogelijke toekomstige therapie waren geïnformeerd. Zelfs als de kans om steriel te worden of de kans dat deze autotransplantatie therapie werkt slechts 20% is, dan nog zouden zeker 25% van de ouders een biopt willen laten invriezen. Dit onderzoek toont aan dat ouders van kinderen met kanker bezorgd zijn over de vruchtbaarheid van hun kind en dat zij behoefte hebben aan de ontwikkeling van een techniek die behoud van vruchtbaarheid en herstel mogelijk maakt. 

Samengevat heeft dit project belangrijke stappen gemaakt om de toekomstige autotransplantatie van spermatogoniale stamcellen bij overlevenden van kinderkanker dichterbij te brengen. De resultaten zijn dusdanig hoopvol om nu al prepuberale jongens die gediagnosticeerd worden met kanker en hun ouders te informeren over deze toekomstige techniek en ze de mogelijkheid te bieden om een zaadbalbiopt in te vriezen. Het AMC heeft hiervoor inmiddels toestemming van de CCMO gekregen en is sinds maart 2011 daadwerkelijk begonnen met het invriezen van biopten van deze jongens. Een geweldig resultaat! 

Onderzoeksnummer:10 
Centrum: Emma Kinderziekenhuis - AMC Amsterdam 
Startjaar: 2007 
Looptijd: 4 jaar 
Totale kosten/bijdrage KiKa: € 603.914