Natuurlijke afweeractiviteit tegen kankercellen

Natural Killer cellen (NK-cellen) worden zo genoemd omdat zij in ons lichaam een natuurlijke afweeractiviteit hebben tegen kankercellen, maar ook tegen cellen die met virussen besmet zijn. Ze werken samen met andere afweercellen (andere witte bloedcellen) om ons lichaam vrij te houden van virussen en kankercellen.  
De laatste jaren is er meer duidelijk geworden hoe deze cellen werken en waarom ze juist kankercellen herkennen en gezonde cellen met rust laten. Het onderzoek richt zich op de mogelijkheid om deze NK-cellen gericht in te zetten in de strijd tegen kinderkanker. Het speerpunt van dit kinderziekenhuis is de afdeling beenmergtransplantatie (BMT), waar het merendeel van de kinderen een transplantatie ondergaat, omdat zij een hardnekkige vorm van leukemie hebben.  
Vaak is het zo dat met chemotherapie en bestraling bijna alle kankercellen dood gemaakt kunnen worden. Soms blijft er echter een minuscuul restje leukemie achter in het lichaam. Normaliter is het de taak van het afweersysteem om dit restje ook te vernietigen. Maar bij een leukemiepatiënt gebeurt dit niet altijd. Na een BMT probeert het lichaam naast het vernietigen van de leukemiecellen ook een nieuw afweersysteem te creëren.  

Het vervolg

Uit het onderzoek is gebleken dat NK-cellen na een BMT weer snel in normale aantallen aanwezig kunnen zijn. In het laboratorium is gezien dat patiëntjes met een stevige verkoudheid, wat zeer gevaarlijk kan zijn vlak na een BMT door de verminderde weerstand, hier van herstellen ondanks de afwezigheid van witte bloedlichaampjes. Dit bewijst dat de NK-cellen niet alleen weer snel in aantal toenemen na een BMT maar ook actief aan het ‘werk’ gaan. Dit geeft een goed uitgangspunt om te onderzoeken of de NK-cellen kort na een transplantatie ook de laatste restjes tumorcellen kunnen vinden en doden. Dan is het wellicht mogelijk om tegelijk met het beenmerg (het transplantaat) ook een extra lading NK-cellen aan de patiënt te geven, die gericht zijn tegen de nog spaarzaam aanwezige leukemie-cellen.  

Naast het onderzoek van NK-cellen tegen leukemie wordt er ook gekeken of NK-cellen een rol kunnen gaan spelen bij de behandeling van een bottumor (Ewing-sarcoom) en neuroblastoom. Patiënten met het Ewing-sarcoom hebben normale aantallen NK-cellen maar hun activiteit is verminderd. Het lijkt erop dat de tumor probeert te ontsnappen aan de NK-cellen. Met deze kennis kan er gezocht gaan worden naar de oorzaak van de verminderde activiteit van de NK-cellen bij Ewing-sarcoom.  

Bij kinderen met een neuroblastoom herkennen ‘rustende’ NK-cellen de tumorcellen niet. Alleen wanneer de NK-cellen geactiveerd zijn door een onderdeel van het immuunsysteem herkennen ze de tumorcellen wel. Deze kennis wordt nu gebruikt om te zien hoe het NK-cel weer kan worden gereactiveerd.  

Conclusie

De resultaten van het door KiKa gesponsorde onderzoek laten zien dat NK cellen mogelijk een nieuwe, aanvullende therapie kunnen zijn voor kinderkanker, en bovendien zijn er stappen gezet om zo'n therapie te vertalen naar de praktijk. In de komende jaren zullen er waarschijnlijk experimentele behandelingen gegeven gaan worden om het effect van deze NK cel therapie in kinderen te onderzoeken. Wel zal deze behandeling altijd naast de "standaard" behandeling gegeven worden. Mocht deze nieuwe therapie bijdragen tot betere genezing of overleving van patiënten, dan kan er ook bij andere kankersoorten gekeken worden of deze behandeling een optie is.  

Onderzoeksnummer: 6 
Centrum: Willem-Alexander Kinderziekenhuis - LUMC Leiden 
Startjaar: 2005 
Looptijd: 4 jaar 
Totale kosten/bijdrage KiKa: € 367.200