Dr. Ir. Joost Martens

Onderzoeker Joost Martens is werkzaam aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Samen met zijn team onderzoekt hij wat er binnen de cel gebeurt tijdens de transformatie van een gezonde cel naar een leukemiecel. Door inzicht te krijgen in deze processen hoopt hij aangrijpingspunten te vinden voor nieuwe behandelingen. We mochten hem een aantal vragen stellen: 

Wat onderzoek je?

Ik voer samen met collega’s van het UMCG en Radboudumc onderzoek uit aan acute myeloide leukemie bij kinderen. Acute myeloide leukemie (AML) ontstaat doordat er specifieke fouten in het DNA van onrijpe witte bloedcellen optreden. Hierdoor komen er veranderingen in de genen die op het DNA liggen. Deze veranderde genen zorgen er vervolgens voor dat de onrijpe witte bloedcellen blijven delen en niet verder uitrijpen. Hierdoor komen er erg veel van deze onrijpe witte bloedcellen en spreek je van leukemie. Doordat er zoveel onrijpe leukemiecellen worden aangemaakt, kan de aanmaak van andere bloedcellen verdrongen worden. Hierdoor komen er minder gezonde witte bloedcellen, maar ook minder rode bloedcellen en bloedplaatjes.

De veranderde genen die kanker kunnen veroorzaken noemen we “kankergenen”. Wij kijken in ons onderzoek hoe deze kankergenen leukemie kunnen veroorzaken. Welke processen zetten deze kankergenen aan in de cel? Ook ontwikkelen wij nieuwe modelsystemen waarmee we de activiteit van de kankergenen gedurende het hele proces van leukemievorming kunnen volgen. Door het mechanisme van de kankergenen te ontrafelen kunnen wij nieuwe aanknopingspunten voor doelgerichte medicijnen vinden.

Waarom is onderzoek naar dit onderwerp zo belangrijk?

Op dit moment overlijdt nog steeds 40% van de kinderen met AML. Patiëntjes met acute myeloide leukemie zijn vaak erg moe als gevolg van een tekort aan rode bloedcellen. Verder krijgen zij vaak infecties door een tekort aan gezonde witte bloedcellen. Ook kunnen er door een tekort aan bloedplaatjes bloedingen ontstaan. Om in de toekomst meer kinderen met AML te kunnen helpen zijn er nieuwe behandelingen nodig. Om deze te kunnen ontwikkelen, moeten wij eerst beter begrijpen hoe een normale cel in een leukemiecel verandert. Daarom kijken wij in ons onderzoek hoe kankergenen hier een rol bij spelen.

Wat hoop je (op korte termijn) met dit onderzoek te bereiken?

Met ons onderzoek proberen wij inzicht te krijgen in de processen die ervoor zorgen dat een gezonde witte bloedcel een leukemiecel wordt. Veel onderzoek naar wat er precies in de kankercel gebeurt, wordt uitgevoerd met leukemiecellen van kinderen die al ziekteverschijnselen hebben. Deze cellen zijn echter al getransformeerd tot kankercel en je kan hierin dus niet meer goed het proces van deze transformatie bestuderen. In ons onderzoek gebruiken wij verschillende modelsystemen waarmee we kunnen kijken wat er precies binnen de cel gebeurt tijdens de transformatie van gezonde cel naar leukemiecel. Hiermee hopen wij beter inzicht in dit proces te krijgen. Een belangrijpe stap om de ontwikkeling van nieuwe behandelingen mogelijk te maken.

Wat maakt jouw onderzoek lastig?  

Er zijn de laatste jaren veel DNA veranderingen ontdekt die betrokken zijn bij de vorming van leukemie. Hoe deze veranderingen in het DNA er uiteindelijk voor zorgen dat een normale cel verandert in een leukemiecel is echter grotendeels onbekend. Het zijn juist deze processen die we willen begrijpen om nieuwe therapieën te kunnen ontwikkelen. Daar kijken we dan ook naar in ons KiKa onderzoek.

Om de processen tijdens de vorming van leukemie te bestuderen heb je vaak heel veel cellen nodig. Ook moet je een groot aantal patiënten bestuderen om een goed inzicht te krijgen in de algemene processen die een rol spelen bij de vorming van leukemie. Het is echter niet altijd mogelijk om aan deze cellen uit patiënten te komen. Dit geldt zeker voor de cellen die nog in het transformatieproces naar leukemie toe zitten. Daarom is het belangrijk om goede modelsystemen op te zetten waarmee je in het laboratorium dit proces goed kunt nabootsen en bestuderen. In ons onderzoek proberen we dit proces van gezonde witte bloedcel naar AML cel dan ook zo goed mogelijk na te bootsen.