De ontwikkeling van nieuwe en vooruitstrevende therapieën voor kinderen met kanker

De genezingskans van kanker hangt sterk af van de beschikbaarheid van goede medicijnen die de kankercellen doden en de gezonde cellen zoveel mogelijk intact laten. De meeste medicijnen worden ontwikkeld voor volwassenen. Maar omdat er bij kinderen andere soorten kanker voorkomen is het ontzettend belangrijk dat er ook voor kinderen goede medicijnen ontwikkeld worden. In Europa hebben een aantal vooraanstaande kinderoncologische onderzoekslaboratoria een organisatie opgericht (Innovative Therapies for Children with Cancer, afgekort ITCC). Deze organisatie is opgericht om onderzoek naar medicijnen die eventueel goed werkzaam zijn tegen de verschillende vormen van kinderkanker mogelijk te maken. Er wordt ook gezocht naar unieke kenmerken van kankercellen waarmee ze zich onderscheiden van gezonde cellen. Tegen deze unieke kenmerken kunnen specifieke medicijnen ontwikkeld worden, waardoor de behandeling sterk verbeterd zou kunnen worden. Dit heet ‘targeted therapy’. Behalve een verhoogde genezingskans zullen dergelijke medicijnen ook bijdragen aan een verbeterde kwaliteit van leven, omdat de bijwerkingen van de behandeling verminderen.  

Het vervolg

Een klein stukje DNA codeert voor bepaalde eiwitten. Zo’n klein stukje DNA wordt een ‘gen’ genoemd. Wanneer deze DNA code wordt afgelezen, wordt het bijbehorende eiwit gevormd. Het gen staat dan ‘aan’. Van de 25.000 genen die de mens heeft is onderzocht welke genen niet ‘aan’ staan in de kankercellen maar juist ‘uit’ in de gezonde cellen. De kankercellen van de meest voorkomende soorten van kinderkanker zijn op deze manier bestudeerd. In het laboratorium wordt nu verder onderzocht wat het effect is als een specifiek gen uitgeschakeld wordt. Het is met name belangrijk dat vastgesteld wordt of de kankercellen doodgaan of blijven leven. Als de kankercellen dood gaan nadat het gen is uitgezet, vormt dit gen een belangrijk aanknopingspunt voor verdere behandeling.  

Daarnaast wordt er van diverse (nieuwe) medicijnen die ontwikkeld zijn voor volwassenen onderzocht of deze ook geschikt zijn om de afwijkende genen in kinderkankercellen uit te zetten die uit dit onderzoek naar voren komen.  

Conclusie  

Het onderzoek heeft zich in het AMC en in het Erasmus MC afgespeeld. Het onderzoek heeft zich allereerst gericht op het vinden van nieuwe aangrijpingspunten voor medicijnen in gekweekte kankercellen van neuroblastoom tumoren en acute lymfatische leukemie (ALL). Er zijn verschillende afwijkingen in het DNA van neuroblastoomcellen gevonden die veelbelovende aangrijpingspunten zijn. Deze DNA afwijkingen zijn gelegen in stukjes DNA die coderen voor eiwitten zoals CKK2, AURKA, AURKB, PI3K, ALK, BCL2 en Survivin. Ook in ALL cellen zijn DNA afwijkingen gevonden welke sterke nieuwe aangrijpingspunten vormen. Deze afwijkingen liggen in andere stukjes DNA die coderen voor de eiwitten: PI3K, AURKB, PLK1, CXCR4 en ErbB2. Vervolgens zijn er medicijnen geselecteerd en onderzocht waarvan bekend is dat ze in volwassenen bovenstaande stukjes DNA uit kunnen zetten zodat deze bijbehorende eiwitten niet meer gevormd worden. Er waren meerdere medicijnen in staat de gekweekte neuroblastoomcellen en leukemiecellen te doden door het betreffende gen te remmen. Voor een klein aantal genen is ook in muismodellen van neuroblastoom en ALL aangetoond dat de medicijnen de groei van kankercellen kunnen stoppen.  
Voor de medicijnen met een aangetoond anti-kanker effect in muismodellen wordt nu samen met de farmaceutische bedrijven gekeken naar de mogelijkheden om deze medicijnen toe te passen bij kinderen met neuroblastoom en ALL.  

Onderzoeksnummer: 9 
Centrum: Emma Kinderziekenhuis - AMC Amsterdam en Sophia Kinderziekenhuis - Erasmus MC Rotterdam 
Startjaar: 2007 
Looptijd: 4 jaar 
Totale kosten/bijdrage KiKa: € 2.981.699